„Dziecięca trauma nie definiuje człowieka, lecz sposób, w jaki zostanie zauważona i przepracowana, może nadać jego życiu nowy kierunek od przetrwania do prawdziwego istnienia.” Małgorzata Korbal-Świniarska
Trauma dziecięca to jedno z najbardziej niedocenianych, a jednocześnie najpotężniejszych doświadczeń, które mogą odcisnąć piętno na całym życiu człowieka.
Dzieciństwo, które powinno być czasem bezpieczeństwa, miłości i eksploracji świata, dla wielu dzieci staje się okresem, w którym ich rozwój zostaje zatrzymany przez doświadczenia, które przekraczają ich zdolność do radzenia sobie z emocjami.
Przemoc, zaniedbanie, separacja od bliskich, życie w poczuciu ciągłego zagrożenia te czynniki pozostawiają ślady nie tylko w psychice, ale również w ciele, relacjach i sposobie funkcjonowania w dorosłości.
Trauma nie jest jedynie wspomnieniem, lecz aktywnym procesem, który bez odpowiedniego wsparcia może towarzyszyć osobie przez całe życie, wpływając na jej zdrowie psychiczne, poczucie własnej wartości i zdolność do tworzenia bezpiecznych więzi z innymi.
Trauma dziecięca nie zawsze przybiera formę pojedynczego dramatycznego wydarzenia. Często jest to długotrwałe doświadczenie bycia niewidzialnym, niesłyszalnym, pozbawionym podstawowego poczucia bezpieczeństwa.
Może wynikać z życia w domu, gdzie dominuje chaos, gdzie rodzice nie są emocjonalnie dostępni, gdzie dzieci są świadkami agresji lub same jej doświadczają.
Może objawiać się w sytuacjach, w których dziecko nie czuje się wystarczająco ważne, by dorośli dostrzegli jego potrzeby. W skrajnych przypadkach trauma dziecięca przyjmuje postać przemocy fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej, lecz nie mniej wyniszczające mogą być subtelne formy zaniedbania, które sprawiają, że dziecko czuje się samotne i pozostawione samo sobie w świecie pełnym zagrożeń.
Dzieci doświadczające traumy nie posiadają jeszcze w pełni rozwiniętych mechanizmów obronnych, które pozwalałyby im rozumieć i regulować własne emocje. W obliczu zagrożenia ich układ nerwowy przyjmuje strategię przetrwania uruchamia reakcję walki, ucieczki lub zamrożenia.
Niektóre dzieci stają się nadmiernie czujne, reagując lękiem na najmniejsze bodźce, inne wycofują się, ucząc się nie odczuwać bólu, który staje się zbyt przytłaczający. Mechanizmy te, które w dzieciństwie są narzędziem przetrwania, w dorosłym życiu mogą stać się ograniczeniem nadmierna czujność może prowadzić do chronicznego lęku i problemów z zaufaniem, wycofanie może przybrać formę depresji, a tłumienie emocji może skutkować trudnościami w nawiązywaniu bliskich relacji.
Trauma dziecięca nie zostaje zamknięta w przeszłości ona żyje w ciele i umyśle, wpływając na sposób myślenia, reagowania i odczuwania świata. Osoby, które doświadczyły traumy we wczesnych latach życia, często zmagają się z poczuciem, że nie zasługują na miłość, że nie są wystarczająco dobre, że muszą nieustannie udowadniać swoją wartość. Mogą mieć trudności w regulacji emocji, ponieważ w dzieciństwie nie nauczyły się, jak w bezpieczny sposób wyrażać swoje uczucia.
Często rozwijają perfekcjonizm jako mechanizm obronny jeśli wszystko będzie idealne, może uda się uniknąć bólu. Inni mogą mieć tendencję do unikania konfrontacji i tłumienia własnych potrzeb, ponieważ w przeszłości każda forma wyrażenia siebie wiązała się z zagrożeniem.
Dziecięca trauma ma także głęboki wpływ na zdrowie fizyczne. Badania nad stresem toksycznym i jego wpływem na organizm pokazują, że dzieci, które doświadczyły chronicznego stresu, mają zwiększone ryzyko chorób serca, cukrzycy, problemów immunologicznych, a nawet zmian w strukturze mózgu. Ciągłe wydzielanie kortyzolu i adrenaliny w reakcji na stres powoduje, że układ nerwowy nigdy nie wraca do równowagi, co może prowadzić do przewlekłego zmęczenia, zaburzeń snu i dolegliwości psychosomatycznych.
Mimo ogromnych konsekwencji, jakie niesie za sobą trauma dziecięca, istnieje nadzieja na uzdrowienie. Mózg, nawet po latach doświadczania stresu i zagrożenia, posiada zdolność neuroplastyczności, co oznacza, że można przeprogramować stare wzorce myślenia i reagowania.
Kluczową rolę w tym procesie odgrywa relacja z drugim człowiekiem bezpieczna, akceptująca i empatyczna. Wsparcie psychoterapeutyczne, techniki pracy z ciałem, mindfulness i nauka regulacji emocji mogą pomóc osobie po traumie odzyskać poczucie kontroli nad swoim życiem.
Najważniejsze, co można zrobić dla dzieci dotkniętych traumą, to być dla nich obecnym w sposób, którego nie doświadczyły wcześniej dawać im przestrzeń na wyrażanie emocji bez oceniania, pokazywać, że ich uczucia są ważne, tworzyć środowisko, w którym mogą czuć się bezpieczne. Nie chodzi o natychmiastowe rozwiązanie problemu, ale o cierpliwość i konsekwencję w budowaniu nowej rzeczywistości, w której dziecko nie musi się bronić, lecz może po prostu być.
Trauma dziecięca jest rzeczywistością wielu osób, ale nie musi definiować całego życia. Wczesne rany mogą zostać uleczone, jeśli znajdzie się ktoś, kto je dostrzeże i otoczy troską. Świadomość, że każde dziecko ma prawo do bezpieczeństwa i miłości, powinna być fundamentem, na którym budujemy przyszłość.
Nie zawsze można zapobiec traumie, ale można nauczyć się ją przepracować, zintegrować i odnaleźć w sobie siłę do dalszego życia. Każdy, kto przeszedł przez ciemność dziecięcej traumy, ma szansę na odzyskanie światła poprzez zrozumienie, wsparcie i odbudowanie relacji ze sobą i światem